Η αρχή – 12 Απριλίου 2018
Στόχος: Να βρεθεί η αλήθεια και να αποδειχθεί
ΑΙΩΝΕΣ ΤΩΡΑ , το «θαύμα του Αγίου Φωτός» συνιστά το «θαύμα των θαυμάτων». Κανένας ισχυρισμός για «θαύμα», σε κανένα μέρος του χριστιανικού κόσμου –και ειδικά του Ορθόδοξου– δεν ασκεί μεγαλύτερη επιρροή στους πιστούς, και δεν προκαλεί συγκίνηση και δέος, όπως το Άγιο Φως.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμα και σε πολλούς πιστούς που κρατάνε αποστάσεις από άλλα θαύματα, ή τα αποκηρύσσουν, το «θαύμα του Αγίου Φωτός» όχι μόνο αντέχει στη συνείδησή τους, αλλά και το προστατεύουν από τις επιθέσεις που δέχεται κατά καιρούς από άθεους και σκεπτικιστές, ή τους ελάχιστους χριστιανούς που το αρνούνται. Στην καλύτερη περίπτωση το βλέπουν σαν ένα «καλό παραμύθι» που δεν πρέπει να «χαλάσει», επειδή πρεσβεύουν ότι ενδυναμώνει την πίστη των ανθρώπων και κυρίως ταυτίζεται και σφραγίζει την κορυφαία στιγμή της Ορθοδοξίας: την Ανάσταση του Κυρίου.
Ενδεικτικό αυτής της στάσης, τόσο από πιστούς και πολιτεία όσο και από άλλους φορείς εξουσίας, όπως τα ΜΜΕ, είναι ότι το «θαύμα του Αγίου Φωτός» αντιμετωπίζεται ως ένα φαινόμενο που δεν πρέπει να ερευνηθεί στην πηγή του. Πρώτον γιατί «δεν πρέπει να χαλάσει το παραμύθι», όπως ανέφερα, και δεύτερον γιατί το συγκεκριμένο «παραμύθι» πουλάει πολύ και σε πολλούς.
Κοντολογίς, μιλάμε για μια συνωμοσία σιωπής ως προς την ουσία του ζητήματος: κάθε χρόνο, τις μέρες πριν από το Πάσχα, στήνονται γύρω από το ζήτημα στείρες τηλεοπτικές και διαδικτυακές μάχες, στις οποίες ο καθένας υπερασπίζεται με πάθος τη θέση του, με τραγελαφικά πολλές φορές επιχειρήματα – και από τις δυο πλευρές. Προκύπτουν έτσι αναπόφευκτα οι λεγόμενοι «παράλληλοι μονόλογοι». Ο καθένας ακούει τη δική του φωνή, μένοντας αμετακίνητος στο προσωπικό του αφήγημα. Πίστης ή απιστίας. Αδιάφορο.
Ως εκ τούτου, η έρευνα που ακολουθεί δεν σκοπεύει να εισφέρει άλλο ένα επιχείρημα προς τη μία ή την άλλη πλευρά με εικασίες και «λογικά συμπεράσματα». Κάτι τέτοιο δεν θα είχε κανένα νόημα. Νόημα έχει μόνο η προσπάθεια να στοιχειοθετηθεί η πρώτη αδιάσειστη τεκμηρίωση αναφορικά με τον τρόπο που ανάβει το Άγιο Φως.
Να βρεθεί η αλήθεια και να αποδειχθεί. Στον τόπο που αποκαλύπτεται.
Το μυστήριο της ακοίμητης κανδήλας.
Όλα ξεκίνησαν τη 12η Απριλίου του 2018, ημέρα Πέμπτη, λίγες μέρες μετά την Κυριακή του Πάσχα. Εκείνο το πρωινό επικοινώνησα με την αρχιγραμματεία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων για να μου δώσουν τον αριθμό τηλεφώνου του Αρχιεπισκόπου Πέτρας Κορνήλιου. Ήταν ο Αγιοταφίτης που το 2001 είχε μιλήσει στη δημοσιογράφο Μαρία Καρχιλάκη για την εκπομπή «Γκρίζες ζώνες» του τηλεοπτικού σταθμού Mega. Τότε είχε πει ότι το Άγιο Φως «είναι φυσικό φως το οποίον ανάβεται από την ακοίμητο κανδήλα, η οποία φυλάσσεται στο Σκευοφυλάκιο του Ναού της Αναστάσεως». Αυτή η φράση συνιστούσε τη μοναδική βιντεοσκοπημένη μαρτυρία Αγιοταφίτη, αναφορικά με τον τρόπο που ανάβουν τα κεριά του Πατριάρχη το Μεγάλο Σάββατο. Πίστευα ότι από κάπου έπρεπε να κάνω μια αρχή, και αυτή η διαβεβαίωσή του ήταν η κατάλληλη.
Ο Κορνήλιος δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Υπήρξε υποψήφιος για τον πατριαρχικό θρόνο, τόσο το 2001, μετά τον θάνατο του Διόδωρου, όσο και το 2005, μετά την αποπομπή Ειρηναίου. Επιπλέον, διετέλεσε δύο φορές τοποτηρητής του πατριαρχικού θρόνου. Το σημαντικότερο, όμως, είναι άλλο: το 2001 το Άγιο Φως βγήκε από τα χέρια του Κορνήλιου! Αυτός μπήκε στο Ιερό Κουβούκλιο και βγήκε με τα κεριά αναμμένα. Ως εκ τούτου η δήλωσή του ότι «το φως ανάβει από την ακοίμητο κανδήλα» έχει τεράστια βαρύτητα και ιστορική αξία. Ωστόσο, έχει δύο αδύναμα σημεία. Πρώτον, η δήλωση έγινε πριν «βγάλει» το Άγιο Φως, και δεύτερον, μπορεί να ενθουσίασε τους απανταχού αρνητές της υπερφυσικής προέλευσης του Αγίου Φωτός, και εξακολουθεί να συνιστά ένα ισχυρό επιχείρημα υπέρ της φυσικής προέλευσής του,αλλά δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα στο κρίσιμο ερώτημα της άλλης πλευράς: «Και η φλόγα στην ακοίμητη κανδήλα, αφού στον Τάφο μπαίνει σβηστή, πώς ανάβει;»
Το ερώτημα αυτό, όντως, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο του θαύματος και φαίνεται να φέρνει σε δύσκολη θέση τους ορθολογιστές. Ο Κορνήλιος βεβαιώνει ότι τα κεριά του Πατριάρχη ανάβουν με φυσικό τρόπο. Η κανδήλα, όμως, που βρίσκεται μπροστά του πώς ανάβει; Αυτό ήθελα να ξεκαθαρίσω μιλώντας μαζί του, καθώς το 2001 δεν το είχε διευκρινίσει. «Μα αυτονόητα μπαίνει αναμμένη», απαντούν οι αρνητές. «Και πώς το γνωρίζετε;» ρωτούν οι «άλλοι».
Στον «διάλογο» πιστών και απίστων, αναφορικά με το Άγιο Φως, οι άπιστοι βρίσκονται, αιώνες τώρα, σε δύσκολη θέση. Και τούτο συμβαίνει γιατί ο πιστός δεν είναι υποχρεωμένος να κομίσει λογικά επιχειρήματα υπέρ του θαύματος –του αρκούν οι αμέτρητες μαρτυρίες όσων «είδαν το θαύμα», καθώς και το ότι το θαύμα βρίσκεται έξω από τη σφαίρα οποιασδήποτε αποδεικτικής διαδικασίας. Είναι Πίστη. Αντίθετα, ο αρνητής οφείλει να αποδείξει τον δικό του λογικό ισχυρισμό με λογικά μέσα, αυτό όμως δεν το έχει καταφέρει μέχρι σήμερα. Προσπαθεί κάτι να ψελλίσει για «καντήλι που μπαίνει μέσα αναμμένο», αλλά μέχρι εκεί. Δεν μπόρεσε ποτέ να αποδείξει τον ισχυρισμό του.
Είναι αλήθεια ότι το ερώτημα πώς μπαίνει η κανδήλα (αναμμένη ή σβηστή) μέσα στον Πανάγιο Τάφο δεν έχει απαντηθεί τεκμηριωμένα μέχρι σήμερα. Θα απαντηθεί στις γραμμές που ακολουθούν. Κυρίως όμως θα απαντηθεί, από τον πλέον αρμόδιο, πώς ανάβει το Άγιο Φως. Είναι μια απάντηση που, μέχρι σήμερα, δεν έχει διατυπωθεί από κανέναν, ούτε ως αναπόδεικτος ισχυρισμός από τους σκεπτικιστές. Ίσως γιατί δεν πάει ο νους, ακόμα και του πιο άπιστου. Αλλά και των πιο πιστών: πολλά μέλη της Αγιοταφικής Αδελφότητας γνωρίζουν βέβαια την αλήθεια, αλλά οι περισσότεροι εξ αυτών μέχρις ενός σημείου. Αιώνες τώρα αγνοούν μια «λεπτομέρεια» που μεταδίδεται από στόμα σε στόμα μεταξύ λίγων.
Πατριαρχείο: «Θαύμα; Μα εμείς δεν μιλάμε για θαύμα»
Εκείνη την Πέμπτη της 12ης του μηνός φαίνεται ότι έπεσα στον κατάλληλο άνθρωπο. Ζητώντας το τηλέφωνο του Κορνήλιου, με συνέδεσαν με τον Γέροντα Αρχιγραμματέα του Πατριαρχείου, Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντίνης, Αρίσταρχο. Σπουδαία μορφή και σεβαστή στην Αγιοταφική αδελφότητα. Από το 1962 στα Ιεροσόλυμα. Υποψήφιος, και εκείνος, για τον Πατριαρχικό θρόνο, τόσο το 2001, όσο και το 20051. Στην άλλη γραμμή, λοιπόν, του τηλεφώνου ήταν ένας… παραλίγο Πατριάρχης. Κυρίως όμως ήταν ο άνθρωπος με την μεγαλύτερη εξουσία στο Πατριαρχείο, μετά τον Πατριάρχη Θεόφιλο Γ’.
Με εξυπηρέτησε με έκδηλη προθυμία, δίνοντάς μου το προσωπικό τηλέφωνο του Κορνήλιου. Γνώριζα με ποιον μιλούσα. Συμμετείχε και αυτός σε εκείνο το ντοκιμαντέρ του Mega. Μάλιστα, κατέρριπτε έναν από τους μύθους γύρω από την τελετή του Μεγάλου Σαββάτου, ότι δηλαδή «ψάχνουν τον Πατριάρχη πριν μπει στον Πανάγιο Τάφο»2. «Δεν ψάχνουν τον πατριάρχη, αλλά ο Πατριάρχης απεκδύεται τη στολή του την κανονική και μένει με το λευκό ένδυμα, με τον λευκό χιτώνα που συμβολίζει τον Άγγελο», δήλωνε τότε μειδιώντας ελαφρώς. Του το θύμισα. Ταυτόχρονα σκεφτόμουν τον τρόπο να συνεχίσω την κουβέντα, πηγαίνοντάς την -πού αλλού- στο Άγιο Φως. Φαίνεται ότι έκανα τη σωστή ερώτηση, καθώς πήρα μια ανέλπιστη απάντηση. (Στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων μία είναι η λάθος ερώτηση που «απαγορεύεται» να την κάνεις. Αυτή που ζητάει βιαστικά να μάθει την αλήθεια, να λύσει δηλαδή το αίνιγμα των αινιγμάτων για «το θαύμα των θαυμάτων». «Πώς ανάβει το Άγιο Φως;» Αυτή η ερώτηση δεν ανοίγει στόματα, τα σφραγίζει. Και όταν δεν τα σφραγίζει η απάντηση είναι μεταξύ των λέξεων «μυστήριο» και «θαύμα»).
Ρώτησα: «το καντήλι μπαίνει μέσα στον Πανάγιο Τάφο αναμμένο ή σβηστό;». Ήταν τόσο μεγάλης διάρκειας η σιγή εκ μέρους του που νόμισα ότι κόπηκε η γραμμή. «Με ακούτε;» «Το πρώτο», απάντησε χαμηλόφωνα. Ήταν η σειρά μου να σιωπήσω. Το σοκ ήταν τεράστιο! Είναι άλλο να το υποπτεύεσαι, ή να είσαι σχεδόν βέβαιος ότι μπαίνει μέσα πηγή φωτιάς, και άλλο να το ακούς από το νούμερο δυο του Πατριαρχείου. Κι όμως, αυτή η απάντηση, αντί να φωτίσει την έρευνά μου έμελλε να την συσκοτίσει, να την στρέψει σε λάθος μονοπάτι, καθώς έπεσε σε λογικό αδιέξοδο, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης στη συνέχεια.
Αυτή η πρώτη επικοινωνία κράτησε 16 λεπτά και 52 δευτερόλεπτα. Ακολούθησαν και αρκετές άλλες… μέχρι την τελευταία στις 20 Ιουνίου, κατά το πρώτο στάδιο της έρευνάς μου. Λίγο αργότερα, στις 23/6, συνέβη το ανέλπιστο!
Σε αυτή την πρώτη επικοινωνία ειπώθηκαν και άλλα σημαντικά. Σε κάποια στιγμή μου είπε: «Το Πατριαρχείο τηρεί μια προσεκτική στάση στο θέμα του Αγίου Φωτός. Όπως θα δείτε αν μπείτε στην ιστοσελίδα μας, δεν κάνουμε λόγο για “θαύμα του Αγίου Φωτός”…». Τον διέκοψα απότομα, καθώς είχα μπροστά μου την ιστοσελίδα του Πατριαρχείου, στην ενότητα για το Άγιο Φως. «Σεβασμιότατε, μάλλον κάνετε κάποιο λάθος. Στο τέλος της πρώτης παραγράφου γράφει επί λέξει: “Πρόκειται διὰ ἀληθινὸν θαῦμα, τὸ ὁποῖον δὲν χωρᾶ καμιὰν ἀμφισβήτησιν”». Αντέδρασε έντονα: «Μα πώς είναι δυνατόν! Πού το γράφει αυτό; Να μου το στείλετε!». Δεν μπορούσα να καταλάβω. Ο άνθρωπος που μιλούσα ήταν, εκτός των άλλων, και υπεύθυνος για το περιεχόμενο της ιστοσελίδας3. Πώς είναι δυνατόν να μην γνώριζε την ύπαρξη αυτού του κειμένου; Αργότερα βέβαια μου λύθηκε σε μεγάλο βαθμό αυτή η απορία, καθώς όταν αντίκρυσα το γραφείο του έλειπε το πιο χρήσιμο εργαλείο για έναν υπεύθυνο περιεχομένου μιας ιστοσελίδας.
Δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς. Την ίδια μέρα ενημέρωσα, μέσω email, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, στέλνοντας το κείμενο για το Άγιο Φως που υπήρχε στην ιστοσελίδα… του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Παραθέτω το απεσταλμένο email.
- Στα «Νέα» της 21/7/2005 διαβάζουμε: «Στην προκριματική ψηφοφορία, πρώτευσε ο Αρχιεπίσκοπος Θαβωρίου Θεόφιλος, που μαζί με τον Μητροπολίτη Βόστρων Τιμόθεο και τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντίνης Αρίσταρχο προβάλλουν αυτήν τη στιγμή ως οι πιθανότεροι διεκδικητές του πατριαρχικού θρόνου» ↩︎
- Στην επίσημη ιστοσελίδα του Πατριαρχείου υπήρχε η ακόλουθη πρόταση: «Μετὰ τὴν λιτανείαν ὁ Πατριάρχης ἵσταται ἔμπροσθεν τῆς θύρας τοῦ Ἁγίου Κουβουκλίου, ἀφαιρεῖ τὰ ἄμφια καὶ περιμένει μὲ τὸ στοιχάρι, πετραχήλι καὶ τὴν ζώνην. Οἱ ἑτερόδοξοι κάνουν ἔρευνα διὰ νὰ βεβαιωθοῦν ὅτι ἐπάνω του δὲν ἔχει κάτι, τὸ ὁποῖον θὰ ἠδύνατο νὰ δημιουργήσῃ ὑπονοίας, ἢ νὰ κινήσῃ ὑποψίας». ↩︎
- Στην ενότητα “επικοινωνία” αναφέρεται: «Συντάκτης καί ὑπεύθυνος τῆς εἰδησεογραφίας καί περιεχομένου ὑλικοῦ: ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντίνης κ. Ἀρίσταρχος». ↩︎